ارزیابی تأثیر باکتری‌های ریزوسفری و غیر ریزوسفری حل‌کننده فسفات بر بهبود شاخص‌های رشد گیاه گندم تحت تنش شوری و خشکی

یکی از راهکارهای کاهش کودهای شیمیایی فسفره در دیم زارها، استفاده از باکتری‌های حل‌کننده فسفات است. در این پژوهش، جدایه‌های باکتری ریزوسفری و غیر ریزوسفری از دیم‌زارهای گندم قزوین و زنجان جداسازی و از نظر ویژگی‌های محرک رشد گیاهی و مقاومت به شوری و خشکی غربالگری شدند. در مجموع 184 جدایه ریزوسفری و غیر ریزوسفری از این دیم‌زارها جداسازی شد. با توجه به نتایج غربال‌گری، دو سویه ریزوسفری Pseudomonas sp. W7 و W153 P. baeticaو دو سویه غیر ریزوسفری W72Bacillus pumilusوB. safensis W73 به عنوان سویه‌های برتر انتخاب و تأثیر آنها بر شاخص‌های رشد گندم و مقدار فسفر گیاه در قالب یک طرح کاملاً تصادفی در آرایش فاکتوریل با سه تکرار تحت تنش خشکی (فشار اسمزی منفی پنج بار) و شوری (نیم درصد NaCl)درشرایط درون شیشه‌ای بررسی شد. در این تحقیق، سویه‌های W7، W153، W72، W73 و B0 به عنوان فاکتور اول و ارقام گندم روشن (رقم فسفر کارا) و مرودشت (رقم فسفر ناکارا) به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شدند. برترین سویه‌ها از حیث شاخص HD/CD (قطر هاله به قطر کلونی) در ارزیابی کیفی توان حل‌کنندگی فسفات آلی و معدنی باکتری‌های ریزوسفری بودند. هر دو گروه باکتری (ریزوسفری و غیر ریزوسفری) تقریبا توانایی تحمل یکسانی به شوری و خشکی نشان دادند. شاخص‌های رشد گیاه هر دو رقم گندم تحتتنش شوری و خشکی کاهش یافتند. براساسنتایجحاصله، تلقیح دو رقم گندم با باکتری‌های حل‌کننده فسفات منتخب ضمن افزایش مقدار فسفر محلول در محیط رشد توانستند به‌طوری معنی‌داری شاخص­های رشد گیاه (30 تا 53 درصد) و مقدار جذب فسفر گیاه (14 تا 32 درصد) را نسبت به تیمار بدون باکتری افزایش دهند. نتایج همچنین نشان دادند که باکتری‌های غیرریزوسفری (با وجود داشتن توانایی حل‌کنندگی فسفات کمتر) نسبت به باکتری‌های ریزوسفری از کارایی بیشتری در انحلال فسفات نامحلول (خاک فسفات) در محیط رشد گیاه برخوردار بودند. به طور کلی این نتایج نشان داد که استفاده از باکتری­های مقاوم به شوری و خشکی برتر حل‌کننده فسفات می­تواند برخی از محدودیت­های تولید گندم در دیم­زارها را کاهش دهد.